İki Lider Stili: Hizmetkâr Lider
Ve
Kendine Hizmetkâr Lider
“Ünvanlar sizi lider yapmaz. Fark yaratan, nasıl davrandığınızdır.”
İki çeşit lider vardır. Birincisi halkına hizmet eden ve halkını yücelten. İkincisi ise halkı kullanarak kendini yücelten. İkisi de yabancı olduğumuz şeyler değil. Hizmetkâr lider dendiği zaman akla gelen popüler isimler: Nelson Mandela, Mahatma Gandhi, Martin Luther King, Jr., Mother Teresa, vd. Kendine hizmetkar lider listesine isim eklemek için geçmişe gitmeye de gerek yok. Günümüzde fazlasıyla örnekleri mevcut. Özellikle şu anda dünyadaki politik arenaya baktığınızda sizin de aklınıza hemen birkaç isim geliyordur. Onun için bu isim listesini sizlere bırakıyorum.
Şunu hatırlatmakta fayda var, herkes kendi çapında bir liderdir aslında. Herkes birilerini etkiler veya etkilemeye ve etki bırakmaya çalışır. Burada önemli olan bunu ne amaçla yaptığınızdır. İnsanların kabiliyetlerini inkişaf ettirmelerine ön ayak olmak mı yoksa o insanların kabiliyetlerini kullanarak kendini üstün gösterme ve güç sahibi olma çabası mı?
Burada siz değerli okurlardan ricam; biraz sonra sıralayacağım özellikleri okurken önce kendi liderlik stilinizi, daha sonra da çalıştığınız insanların liderlik stilini gözden geçirmeniz. Ve tabii, biliyorsunuz, bu sitedeki yazılar Hizmet Hareketi (HH) içindeki anlaşmazlıkları ve bu anlaşmazlıkların kaynaklarını analiz etmek için masaya yatırılıyor. Şimdi, ayrıca HH içinde lider ve yönetici pozisyonlarında bulunan insanları da bu açıdan değerlendirmeye almanızı rica ediyorum. Kimler halkına hizmetkâr lider? Ve kimler halkı kullanarak kendine hizmetkârlık ediyor? Artık bu noktada böyle bir değerlendirmenin önemli ve gerekli olduğu kanaatindeyim.
Bu bölümde, önce halkına hizmetkâr olan liderlerin özelliklerini, daha sonra da kendine hizmetkâr liderlerin özelliklerini sıralayacağım. The Spears Center for Servant Leadership organizasyonunun eski başkanı Larry C. Spears’a göre hizmetkâr liderlerin 10 özelliği şöyle:
Hizmetkâr Liderlerin (Servant Leader) 10 Özelliği:
1- Dinleme: Toplumdaki insanların ihtiyaçlarının neler olduğunu tespit edip, onları karşılayabilmek için iletişim kurmasını bilir ve insanları saygıyla dinler. Hizmetkâr lider çok iyi bir dinleyicidir. Çünkü iyi bir dinleyici olduğunu göstererek, toplumun fertlerine değer verdiğini ve onları önemsediğini gösterir.
2- Empati: İnsanlarla empati kurarlar. Kendini karşısındaki insanın yerine koyarak olaylara onun gözünden bakma becerisine sahiptir. Empati yönlerinin güçlü olmasından dolayı da insanların kabiliyetlerini kolay fark edip inkişaf etmesi için kişilere destek olurlar.
3- İyileştirme: Hizmetkâr liderlerin bir özelliği de çevresindeki insanların gelişimine ve iyileşmesine katkı sağlayabilmeleridir. İnsanlarla onların seviyesine göre iletişime geçmeyi, kalplerini kazanmayı ve topluma da kazandırmayı bilirler.
4- Farkındalık: Genel farkındalık ve özellikle de özfarkındalık hizmetkâr liderlerin vazgeçilmez özelliklerinden biridir. Gücünün ve kabiliyetlerinin farkındadır ve bunu insanlar üzerinde üstünlük kurmak için değil onlara daha iyi hizmet etmek için kullanır. Kendi içlerinde huzurlu insanlardır ve kendilerini iyi hissetmek için dışarıdan alkışa veya takdire ihtiyaç duymazlar. Olaylara daha geniş açıdan ve bütüncül bakabilirler bu da özellikle problem çözümlerinde olayları daha geniş açıdan ele alıp çözmeye katkı sağlar. Kendi eksilerinin ve artılarının farkındadırlar.
5- İkna etme: Hizmetkâr lider ikna etme kabiliyetine sahiptir. Tek başına karar vermek ve totaliter bir yol izlemek yerine, çalıştığı insanları ikna kabiliyetini kullanarak doğru yola yönlendirir.
6- Kavramsallaştırma: Olaylara daha geniş açıdan bakabilme, görebilme, düşünebilme ve yorumlayabilme yine hizmetkâr liderlerin özelliklerindendir. Vizyon sahibidirler ve kompleks durumları iyi analiz edip çalıştıkları insanlara yol gösterici olurlar. Günübirlik hedeflerle sınırlı kalmayıp toplumun faydasını gözeterek uzun vadeli planlarlar yaparlar.
7- Feraset: Feraset de yine vazgeçilmez bir özelliktir. İleriye dönük düşünebilmek ve hareket edebilmektir. Geçmişi çok iyi analiz edip, içinde bulunduğu anı geleceği inşa etmek için dikkatlice kullanır. Bu kabiliyete sahip insanların planları günübirlik değildir, attıkları her adımı toplumu ulaştırmayı hedefledikleri noktaya göre atarlar.
8- Yönetme Kabiliyeti: Kendi çıkarlarından önce yöneticilik yaptığı kurumdaki insanların önceliklerini gözetirler. Hizmetkâr liderin birinci ve en önemli görevi diğer insanlara hizmet etmektir. Yönetirken de insanları kontrol ederek değil ilham vererek ve onları ikna ederek bunu yapar. Zorlayıcı güç kullanmaz.
9- İnsanların Gelişimine Katılım (Görev Alma): Hizmetkâr liderler beraber çalıştığı dava arkadaşlarının sadece kişisel değil ruhsal gelişimini de göz önünde bulundurur ve bunun için gerekli desteği esirgemezler. İnsanları ortak akıl ile hareket etmeye teşvik eder, kendisi de buna rol model olur. Beraber çalıştığı insanlarla bir takım ruhu oluşturacak şekilde çalışır.
10- Topluluk Oluşturma: Hizmetkâr liderler ortak bir gaye için çalışan insanların sosyal gelişimini ve ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurur ve bir araya gelebilecekleri ortamlar ve imkânlar oluştururlar. Sadece çalıştığı insanları düşünmez, onların ailelerinin ve çocuklarının geleceğini de göz önünde bulundurarak hareket eder.
Şimdide kendine hizmetkâr liderlerin özelliklerine bakalım.
Kendine Hizmetkâr Liderlerin (Self-Servant Leader) 5 Özelliği:
1- Ortalıkta görünmezler: Kendine Hizmetkâr liderler pek ortalıkta görünmezler. İhtiyacınız olduğu zaman ulaşamazsınız. Kendilerini ulaşılmaz yaparlar. Keyfine göre toplantı iptal edebilir ve bunu toplantıya katılacak insanları göz önünde bulundurmadan keyfine göre yaparlar. Çalışanlarına değer vermezler.
2- Zayıf Iletişim: Kendine hizmet eden liderlerin çalıştığı insanlar ile iletişim problemi olması sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Kendi ihtiyaçlarını takım arkadaşlarından üstün tutarlar. Kendi ihtiyaçlarını diğer insanların ihtiyacından üstün tuttukları için de bilgiyi saklama gibi bir eğilimleri vardır. Onlara göre herkes her şeyi bilmek zorunda değildir. Sorduğunuz zaman da “siz kimsiniz ki her şeyi bileceksiniz” diyebilirler mesela. Bu da zamanla takım içindeki güveni sarsar ve kopmalara sebebiyet verir.
3- Geri Bildirimi Dikkate Almazlar: Beraber çalıştığı insanların fikirlerini önemsemezler ve hatta sormazlar. Bazen bunu hızlı hareket etmek için yapmış olsalar da bu davranış takım ruhuna büyük hasar verir. Bu davranış insanlara “değersizsiniz ve tecrübeleriniz bizim için önemsiz” mesaji göndermektedir.
4- Başarıda Krediyi Kendine Alır: Takım arkadaşlarının canla başla çalışıp ortaya koyduğu projelerin başarısını kendine mal eder. Bunu kendi başarısıymış gibi gösterir ve bu durumdan kendine kredi çıkarır. Kendini yükseltmek ve üstün göstermek için de diğer insanları aşağı çekmekten çekinmez. Kendine Hizmetkâr lider kendi değerini elinde bulundurduğu pozisyona, makama, güce ve başkalarından üstün olmaya bağlar. Bundan dolayı da bulundukları yerleri kolay kolay bırakmazlar.
5- Yenilgiyi Üstlenmezler: Takım başarısını kendilerinden bilirken, başarısızlığı da takım arkadaşlarına yüklerler ve yenilgiyi üstlenmezler. Tek dert ettikleri kendi pozisyonları ve statüleri olduğundan dolayı da gerektiğinde bu statülerini korumak için takım arkadaşlarını ortada bırakmaktan çekinmezler.
İşte böyle... Sonuçta bir birey olarak topluma olduğu kadar kendimize karşı olan sorumluluklarımız da var. Kim, neye hizmet ediyor bilmek lazım. Bizim de neye hizmet ettiğimizi bilmemiz lazım.
Fatma Susan Tufan