Paulo Freire

 

Eleştirel düşüncenin (critical thinking) kurucusu olan Paulo Freire, 20. yüzyılın gelmiş geçmiş en önemli eğitim felsefecilerinden biridir. Aslen Brezilya doğumlu olan Freire, babasını kaybetmesiyle erken yaşlarda ciddî derecede fakirlik ve açlıkla karşı karşıya kalır. Bu durum hayatını o kadar etkiler ki, ailesinin geçimine katkıda bulunmak için daha ilkokulda iken eğitim hayatına bir süre ara vermek zorunda kalır. Daha erken yaşlarda maruz kaldığı bu acı tecrübeler onun geleceğine büyük ölçüde şekil verir. Bu yüzden Freire, hayatını eğitime ve özellikle de sömürge sisteminin altında ezilmiş ve fakirleştirilmiş toplumların okuma-yazma oranını artırmaya adar. Doktora tezini de yaşadığı toplumun eğitim sistemi ve sistemdeki problemler üzerine örgüler. 

 

Yazar, erken yaşta ülkesindeki sosyal ve ekonomik adaletsiz düzenin hayatında iz bıraktığı bir insan. "Yaşadığım acıları başkalarının yaşamaması için neler yapabilirim?" diye kafa yoran Freire, 20. yüzyılın eğitim dünyasına önemli ölçüde yön vermiş; hatta şu anda bile etkisini koruyan ve sürdüren eserler çıkarmış ortaya. Yirmiden fazla eseri olan yazarın en meşhur eseri ise bu hafta "Kitaplığımız" köşesinde tanıttığımız 'Ezilenlerin Pedagojisi.' Eserleri bir manâda sömürge sistemine maruz kalmış insanların kendine geliş ve tekrar diriliş reçetesi niteliğinde. 

​

Daha genç yaşlarda okuma-yazma bilmeyen insanlarla çalışmaya başlaması ve bu zaman sürecinde yaptığı gözlemlerle sömürge sisteminin, velilerin çocuklarına ve öğretmenlerin öğrencilerine davranışlarını nasıl şekillendirdiğini gözlemler. Velilerin ve öğretmenlerin otoriter ve baskıcı yöntemlerinin gelecek nesiller üzerindeki negatif etkisini fark eden Freire, "banking model" yani otoriter "Bankacı eğitim modeli"ne alternatif olarak demokratik ve karşılıklı iletişimi öne çıkaran bir eğitim modeli olan "critical pedagogy" yani "Problem tanımlayıcı eğitim" modelini geliştirir. 

 

1964 darbesiyle ülkesi Brezilya’daki görevinden alınan ve çalışmaları yeni yönetimce 'sakıncalı' görülen Freire 75 gün hapse mahkum edilir. Daha sonra 16 yıl sürgüne mahkum edilen yazar "Ezilenlerin Pedagojisi" adlı eserini de sürgün hayatındayken kaleme almış ve kitap ilk defa 1968’de basılmıştır.

​

Sürgün hayatı boyunca, Bolivya, Şili, İsveç ve Amerika Birleşik Devletleri'nde de yaşayan Freire, 1980'de ülkesine geri döndüğünde eğitim alanında yaptığı çalışmalara kaldığı yerden devam eder. 1997 yılında hayatını kaybeden yazar, son anlarına kadar da eğitim çalışmalarına devam etmiştir.

Paulo Freire hakkında buraya sığdıramayacağımız daha pek çok yaşanmışlıkla gelen tecrübe var. "İnsanlığa adanmış bir ömür" nasıl olur derseniz hiç çekinmeden kendisini ön sıralara koyabilirim.

​

​

​

Fatma Susan Tufan

fatmasusantufan@gmail.com