Leymah Gbowee,  “Barışın Annesi”

 

Bu ayki İnsan Portrelerinde sizi çok değerli bir insan ile tanıştıracak olmanın heyecanını yaşıyorum. Leymah Gbowee, 2011 yılında Nobel Barış Ödülü’nü almaya hak kazanmış bir barış aktivisti, kadın hakları savunucusu ve sosyal hizmet görevlisi. Yükselebilmek için bazen en dibe vurmak gerekir ya, işte Leymah Gbowee’nin hayat hikayesi de bu tabire uygun bir örnek. Liberya’da yaşıtlarına göre daha iyi bir hayat yaşayan dört kız kardeşten biri olan Gbowee, ilk, orta ve lise eğitimini, yaşadığı bölgedeki en iyi özel okullardan birinde tamamlar. Liseyi bitirdikten sonra üniversiteye gidip doktor olma hayâlleri olsa da, Liberya’da iç savaşın patlamasıyla bu planları suya düşer. Savaş ortamından kurtulmak için babasının yardımı sayesinde annesi ve kardeşleriyle birlikte Gana’ya mülteci olarak gider. Neredeyse bir yıl kadar evinden uzak göçebe ve göçmen hayatı yaşayan Gbowee, Liberya’da ateşkes ilan edilmesinin ardından tek başına ülkesine dönmeye karar verir. Geri döndüğünde yaşadığı şehri ve mahalleyi harabe halde bulur. Evlerindeki her şey yağmalanmış ve evi harabeye çevrilmiştir. 

​

İlk çocuğunu on yedi yaşında kucağına alan Leymah’ın aynı adamdan üç tane daha çocuğu olur ama onunla resmi olarak evlenmez. Çocuklarının babasıyla geçirdiği yıllar, hayattaki yönünü bir manada kaybettiği ve ideallerinin sarsıldığı zamanlardır. Sürekli şiddete maruz kalır ve çocuklarını babasız yetiştirmek istemediğinden ve finansal problemlerden dolayı evinden ayrılmayı göze alamaz ilk başta. Sıkıntılarının artık canına tak ettiği bir gün cesaretini toplar ve dört çocuğunu da alarak anne-babasının evine döner. Ailesinin yanında geçirdiği zaman diliminde kendi özbenliğinden ne kadar uzaklaştığını fark eder. O kendinden emin ve zeki genç kız gitmiş, yerine hayatıyla ne yapacağını bilemeyen ve ne yöne gideceğini kestiremeyen bir kadın gelmiştir.  Annesinin sonsuz desteği ve yakın bir arkadaşının maddî-manevî desteği sayesinde üniversiteye başlar. Aslında okuluna başlaması Leymah için yepyeni bir serüvenin başlangıcıdır. Depresyon halinden çıkıp da kendine gelmeye başladığı zamanki duygularını The Mighty Be Our Powers adlı kitabında şöyle ifade eder: 

​

"Hayatında değişiklik yapabilmek için önce içinde bir şeylerin harekete geçmesi gerekiyor. Kendimden nefret etmeyi bırakmalı ve içimdeki gücü keşfedip irademi kullanarak ileriye dönük bir adım atmalıydım. Çocuklarım çok acı çektiler. Onlar, o zamanki yaşamlarından çok daha iyi bir hayatı hak ediyorlardı. Ve ben, onlara bunu verebilecek tek kişiydim."

 

Travma İyileştirme ve Uzlaşma Programı (THRP) için çalışmaya başlaması; kendini daha iyi tanımasının yanında, geçmişteki yaralarını sarmasına da yardımcı olur. Bu program vesilesi ile birçok kadınla ve çocuk askerle çalışma ve onları daha yakından tanıma imkânı bulur Gbowee. İnsanların hayat şartlarının düzelebilmesi için barışın gelmesi ve bunun için de kadınların seslerini yükseltmeleri ve barış için organize olmaları gerektiğine inanır. Bir grup kadınla birlikte Barış İnşasında Kadınlar Grubu’nu (WIPNET) kurar. Her geçen gün sayıları artarak büyüyen grup, bir zaman sonra barışçıl protestolar yapmaya başlar. Hristiyan ve Müslüman kadınlar ilk başta inanç farklılığından dolayı dayanışma kurmak istemeseler de Leymah bu durumu başarı ile savuşturur. Onlara, kendilerini tanımlayan bütün etiketleri bir kenara bırakmaları gerektiğini ve ortak paydalarına, yani "kadın olmalarına" odaklanmalarını öğütler. Daha sonra "Barış için Müslüman Kadınlar" grubu da aralarına katılır ve o andan sonra çalışmalarına sonuna kadar beraber devam ederler. Böylelikle yirmi kişiyle başladıkları Kadınlar Hareketi’nin mesajı, zaman içinde binlerce kadına ulaşır. 

​

*****

​

    Leymah Gbowee’yi daha yakından tanımak isteyenler için aşağıda üç kaynak paylaşacağım:

​

• Kitap: Mighty Be Our Powers, Leymah Gbowee’nin yazar Carol Mithers’in asistanlığıyla yaşadıklarını kaleme aldığı bir anı (memoir) kitabı. Kitabı elinize aldığınız an bitirmeden bırakamıyorsunuz. Dolu dolu yazılmış bir kitap. Hayatında geçirdiği evrelere ve aktivist çalışmaları sırasında yaşadıklarına bir bir şahit oluyorsunuz. Kitabın henüz Türkçe çevirisi yok. Elifnur’un ve benim, ileride bu kitabı Türkçe’ye çevirmek gibi bir hayâlimiz var. Ama ingilizce bilen ve Leymah Gbowee’yi daha yakından tanımak isteyen herkese Mighty be Our Powers kitabını şiddetle tavsiye ederim.  

​

• Belgesel: Pray the Devil Back to Hell, Liberya’da iç savaşın bitmesi ve barış anlaşması imzalanması için Leymah Gbowee ve arkadaşlarının organize ettiği kadınlar hareketini anlatıyor. Gbowee ve arkadaşlarının yaptığı çalışmaları görmek ve Liberya’nın iç savaş zamanlarındaki durumunu anlamak için izlenmeyi hak eden bir yapıt. Youtube, Amazon, Google Plays, Itunes ve Vudu’dan izleyebilirsiniz. Belgesel ingilizce. 

​

• TED Konuşması: Leymah Gbowee’nin 2012 yılında bir TED Konuşması yayınlanmıştır. Kızların içindeki zeka, tutku ve yüceliği ortaya çıkarmak adlı konuşmasını Türkçe altyazılı izlemek için linke tıklayabilirsiniz: Leymah Gbowee: Kızların içindeki zeka, tutku ve yüceliği ortaya çıkarmak

​
 

Fatma Susan Tufan

fatmastufan@gmail.com