​

 

Morton Deutsch

 

Bu ayki İnsan Portreleri’nin konuğu, alanında dünyaca tanınmış bir sosyal psikolog olan Morton Deutsch.  Mart 2017 yılında 97 yaşında hayata veda eden Deutsch, dayanışma ve anlaşmazlık çözümleri (cooperation and conflict resolution) alanının kurucularından biridir.  Anlaşmazlık çözümleri üzerine araştırmalar ve çalışmalar yapmaya başladığım sıralarda eserleri ile tanıştığım ve kendisine hayranlık duyduğum Deutsch, “keşke onun öğrencisi olabilseydim” diye hayıflandığım çok başarılı bir akademisyendi. İşte bu ay sizleri bu değerli insanla tanıştırmak istiyorum.

 

Morton Deutsch, 1920 yılında New York’ta üç çocuklu Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir.  Derslerindeki başarılarından dolayı üç sınıf birden atlar ve daha 15 yaşında iken City College of New York’ta üniversite eğitimine başlar.  İlk başta hedefi Psikiyatrist olmaktır fakat biyoloji dersinde gine domuzunu teşrih etmek zorunda kalması, kendisinin bu meslekten soğumasına sebep olur.  Bu olayın ardından eğitimine, psikoloji alanında devam etmeye karar verir.  17 yaşında üniversite eğitimine devam ettiği sırada annesi vefat eden Deutsch, 19 yaşında mezun olduktan sonra klinik psikoloji alanında yüksek lisans eğitimini tamamlamak için University of Pennsylvania’ya (UPenn) gider. 

 

1941’de Amerika’nın II. Dünya Savaşı’na girmesiyle eğitimine ara veren Deutsch, pilot olarak orduya katılır ve görevinde gösterdiği başarısından dolayı ‘seçkin başarı’ ödülünü alır.  Savaş yılları kendisine sorulduğu zaman, “Savaşın zorluklarından geçmiş ve sağ salim geri dönmüş bir insan olarak, savaşın kişisel olarak beni güçlendirdiğini hissettim.  Savaşı başarılı bir şekilde atlatmanın ve korkularımla yüzleşmenin bir sonucu olarak da  kişisel olarak daha güçlü bir insan haline geldim (1)” der. 

 

Savaştan döndükten sonra Deutsch, eğitim hayatına devam etmek için üniversite ziyaretleri yaptığı sırada yolu, modern sosyal psikolojinin bulucusu olarak bilinen Kurt Lewin ile kesişir.  Tanışma ve görüşmelerden sonra Lewin’in MIT’deki (Massachusetts Institute of Technology) “Grup Dinamikleri Araştırma Merkezi’nde (Research Center for Group Dynamics)” yeni bir serüvene başlar ve burada Kurt Lewin’in önderliğinde doktorasını yapar. II. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında yaptığı gözlemlerden ziyade, bu araştırma merkezinde yaptığı araştırmalar ileride yapacağı çalışmalara da şekil vermeye başlar. 

 

1963 yılında Columbia Üniversitesi'nde Sosyal Psikoloji bölümünü kurması için davet edilen Deutsch, burada emekliliğine az bir zaman kala üniversitenin çatısı altında Uluslararası Dayanışma ve Anlaşmazlık Çözümleri Merkezi’ni kurar ve bir müddet bu merkezin direktörlüğünü yaptıktan sonra emekli olur (Merkezin adı daha sonra Morton-Deutsch Uluslararası Dayanışma ve Anlaşmazlık Çözümleri Merkezi şeklinde değiştirilmiştir).  Sayılı birçok kitap ve pek çok makalenin de sahibi olan Morton Deutsch, alanında gösterdiği başarılardan dolayı da birçok ödül almıştır. 

 

Morton Deutsch, akademik çalışmalarını dayanışma ve anlaşmazlık çözümleri üzerine yoğunlaştırır.  ‘Dayanışma veya rekabetin’ grup içinde alınan kararlara ve sonuçlara nasıl etki yaptığı ve gruplar arası iletişimi nasıl etkilediği üzerine araştırmalar ve çalışmalar yapar.  Anlaşmazlıkların çözüm sürecinde yapıcı veya yıkıcı yöntem kullanılmasının sonuca nasıl ve ne derece etki yaptığı da yine yaptığı çalışmalar arasındadır. 

 

Morton Deutsch akademik çalışmalarının sonlarına doğru barış ve adalet konularına ağırlık vermiştir.  Barış psikolojisi ve barışın sosyal psikolojisi üzerine çalışmalar yapan Deutsch, sosyal dayanışmayı (social interdependence) barışçıl bir dünyanın temel ögelerinden birisi olarak tanımlar. 

 

Morton Deutsch’un en dikkatimi çeken ve ilgilendiğim çalışmalarından bir tanesi barışçıl bir dünya için global bir toplumun inşası üzerine yaptığı çalışmalar (2). Deutsch, çalışmalarında böyle bir toplumun oluşması için bireyden topluluklara, topluluklardan devletlere kadar gerekli olan sosyal değişim ve ihtiyaç olan dayanışmanın önemine vurgu yapıyor. Global bir toplum için kucaklayıcı düşünen dünya vatandaşları, one göre bu toplumun en önemli özelliklerinden bir tanesi. Böyle bir toplumun inşası için renk, ırk, dil, din, cinsiyet ayrımı gözetmeden herkese adil davranabilen, değişime ön ayak olabilecek, yeniliğe açık insanların varlığının önemli olduğunun da altını çiziyor. Aralık 2013 yılında yayınlanan “Evrensel İnsani bir Topluluk Hayâl Edin” adlı konuşmasında hayâl ettiği bu dünyayı şöyle dile getiriyor: 

 

“Kendiniz de dahil olmak üzere, çocuklarınızın, torunlarınızın ve paylaştığımız gezegendeki diğer insanların ve onların çocuklarının ve torunlarının da içinde bulunduğu evrensel bir insanî toplulukta:

… Haysiyet ve onur içinde yaşayın ve adil davranın.

… Şiddet ve savaş korkusundan emin olun ve barış içinde yaşayın.

… Sizi ve sevdiklerinizi fakirliğe düşmeyecek derecede temel ihtiyaçlarınızı karşılayacak imkânlar sunulsun. Bunun yanında her daim onurlu bir yaşamınız olsun.

… Bilgiye ulaşma, serbest yayın hakkı, inanç, düşünce ve birlik halinde hareket edebilme özgürlüğüne sahip olun ki; kendiniz olarak kalabilin ve otorite sahibi insanları gerek bireysel gerekse de topluluk halinde eleştirebilin. 

… Kendiniz için olduğu kadar başkaları için de, reddedildiklerinde veya tehdit altında olduklarında yukarıda açıklanan özgürlükleri geliştirme, koruma ve savunma sorumluluğuna sahip olun.

… Dünyayı torunlarınız için; iklim değişikliği, savaş, adaletsizlik ve ekonomik kriz gibi sorunlardan arındırmak amacıyla dayanışma içinde çalışın.”

 

Değerli insan Morton Deutsch…  

Seninle aynı düşünce dünyasında yaşıyor olmak beni mutlu ediyor. Keşke seninle tanışabilseydim…

 

Kaynak: 

1.  Frydenberg, E. (2005). Morton Deutsch, a life and legacy of mediation and conflict resolution. Australian Academic Press. Australia.

2. Deutsch, M., Marcus, E. C., & Brazaitis, S. (2015). Developing a Global Community: A social psychological perspective. In Morton Deutsch: Major texts on peace psychology. (pp. 127-156). Springer. New York, NY.

 

Fatma Susan Tufan

fatmasusantufan@gmail.com